Ekstrakt waniliowy, znany również jako ekstrakt z wanilii, esencja waniliowa lub aromat waniliowy, to skoncentrowany płyn aromatyczny pozyskiwany z dojrzałych strąków wanilii – najczęściej poprzez ich macerację i ekstrakcję w roztworze alkoholu i wody. Stanowi podstawowy składnik aromatyzujący w cukiernictwie oraz wielu przepisach kuchni świata. Naturalny ekstrakt zawiera kilkadziesiąt związków aromatycznych, z których kluczowym jest wanilina. Produkt może różnić się intensywnością i składem w zależności od odmiany użytej wanilii oraz długości procesu ekstrakcji.
Wartość odżywcza dla ekstraktu waniliowego (w formie czystej, handlowej), porcja: 100 g
Ekstrakt waniliowy wywodzi się z Meksyku, gdzie wanilia była znana i wykorzystywana przez Azteków do aromatyzowania napoju na bazie kakao. Wanilia została po raz pierwszy opisana przez hiszpańskich kolonizatorów w XVI wieku i od tego czasu rozpowszechniła się na całym świecie. Sam ekstrakt powstał wraz z rozwojem technologii ekstrakcji przy użyciu alkoholu w XVIII wieku. Obecnie jednym z głównych producentów wanilii przeznaczonej do wytwarzania ekstraktu jest Madagaskar.
Ekstrakt waniliowy jest szeroko stosowany w kuchni europejskiej, amerykańskiej i azjatyckiej, szczególnie w cukiernictwie. Wykorzystuje się go do aromatyzowania ciast, kremów, lodów, deserów mlecznych, naleśników, a także napojów – od kawy po koktajle mleczne. Jest również nieodzownym składnikiem wypieków takich jak serniki, muffiny czy ganache. W kuchni wegańskiej zastępuje głębię smakową charakterystyczną dla produktów pochodzenia zwierzęcego. Stosowany jest ponadto do nadawania aromatu przetworom owocowym oraz jako składnik mieszanek przypraw do kompotów i ciepłych napojów.
Ekstrakt waniliowy należy przechowywać w szczelnie zamkniętym szklanym naczyniu, w chłodnym i ciemnym miejscu – z dala od promieni słonecznych oraz źródeł ciepła. Nie wymaga przechowywania w lodówce. Ze względu na obecność alkoholu ma bardzo długą trwałość i nie psuje się łatwo. Nie zaleca się jego mrożenia, ponieważ niskie temperatury mogą wpłynąć niekorzystnie na równowagę aromatyczną oraz klarowność produktu.
