Ziemniaki (Solanum tuberosum), znane również jako kartofle, pyry, grule, bulwy ziemniaczane, to jadalne części podziemne rośliny należącej do rodziny psiankowatych. Są jednym z najczęściej uprawianych warzyw na świecie i stanowią podstawę żywienia w wielu regionach. W kuchni pełnią różnorodne funkcje — od składnika głównego, przez zagęstnik, po element dekoracyjny. Występują w wielu odmianach o różnych właściwościach kulinarnych, takich jak sypkość, zawartość skrobi czy wilgotność. Nadają się zarówno do gotowania, jak i smażenia, pieczenia oraz przerobu na purée, kluski czy frytki.
Wartości odżywcze dotyczą suszonych ziemniaków w ilości 100 g.
Ziemniaki pochodzą z Ameryki Południowej, głównie z obszaru dzisiejszego Peru i Boliwii, gdzie były uprawiane już około 8 tysięcy lat temu. Do Europy trafiły w XVI wieku za sprawą hiszpańskich konkwistadorów. Początkowo traktowano je jako roślinę ozdobną lub botaniczną ciekawostkę. Dopiero z czasem zyskały popularność jako produkt spożywczy, szczególnie na przełomie XVII i XVIII wieku. W Polsce ziemniaki spopularyzowały się na większą skalę pod koniec XVII wieku, stając się podstawą wielu tradycyjnych potraw regionalnych.
Ziemniaki są podstawowym składnikiem wielu kuchni narodowych, szczególnie w gastronomii europejskiej: polskiej, niemieckiej, francuskiej, hiszpańskiej i brytyjskiej. Znajdują szerokie zastosowanie zarówno w daniach głównych, jak i dodatkach — jako purée, kluski, frytki, zapiekanki, placki ziemniaczane, krokiety czy gulasze. Często pojawiają się również w formie smażonej lub pieczonej jako dodatek do mięsa i ryb. W kuchni wegetariańskiej i wegańskiej służą jako bazowy składnik wielu przepisów roślinnych. W kuchni azjatyckiej i latynoamerykańskiej występują rzadziej, lecz można je tam spotkać w lokalnych wydaniach potraw z ziemniakami, np. w curry.
Ziemniaki najlepiej przechowywać w chłodnym (4–10°C), ciemnym i dobrze wentylowanym miejscu, z dala od światła, aby zapobiec kiełkowaniu i wytwarzaniu solaniny. Nie należy trzymać ich w lodówce, ponieważ niska temperatura sprzyja przemianie skrobi w cukry, co może mieć negatywny wpływ na smak i konsystencję po ugotowaniu. Ziemniaki powinny być przechowywane luzem lub w papierowych torbach, nigdy w plastikowych workach. Można je mrozić po uprzednim ugotowaniu lub w formie przetworzonej (np. frytki, purée). Surowe ziemniaki nie nadają się do bezpośredniego mrożenia, ponieważ tracą swoją strukturę i walory smakowe.
