Gorzka czekolada, znana również jako czekolada deserowa lub ciemna, to produkt otrzymywany z masy kakaowej, cukru oraz tłuszczu roślinnego (najczęściej masła kakaowego), z pominięciem lub minimalnym udziałem mleka. Zawartość miazgi kakaowej w gorzkiej czekoladzie wynosi zazwyczaj od 50% do 90%, co wpływa zarówno na jej intensywność smaku, jak i konsystencję. W odróżnieniu od czekolady mlecznej, gorzka charakteryzuje się wyrazistym, cierpko-słodkim smakiem oraz mniejszą zawartością substancji słodzących. Jest szeroko wykorzystywana w cukiernictwie, piekarnictwie oraz kuchni europejskiej i południowoamerykańskiej.
Pochodzenie gorzkiej czekolady sięga cywilizacji Olmeków w Mezoameryce, gdzie ziarna kakaowca wykorzystywano do przygotowywania rytualnych napojów już około 1500 roku p.n.e. Po hiszpańskiej kolonizacji Ameryki kakao trafiło do Europy, gdzie zaczęto je przetwarzać na potrzeby arystokracji. W XIX wieku rozwój przemysłu spożywczego i technologii produkcji czekolady umożliwił wytwarzanie tabliczek gorzkiej czekolady w znanej dziś postaci. Proces obejmował m.in. konszowanie oraz tłoczenie masła kakaowego, co pozwoliło uzyskać produkt o gładkiej i jednorodnej strukturze.
Gorzka czekolada jest szeroko wykorzystywana w kuchni europejskiej – zwłaszcza francuskiej, włoskiej i belgijskiej – jako baza do musów, ganache, fondue oraz ciast typu brownie. W kuchni południowoamerykańskiej stosuje się ją w sosach, np. meksykańskim mole, w których łączy się smak chili i kakao. Nadaje się także do przygotowywania tabliczek z dodatkami, tart, lodów i pralinek. Dzięki stabilności w wysokich temperaturach znajduje zastosowanie w wypiekach takich jak ciasteczka czekoladowe czy ciasto lava. W formie startej służy do dekorowania deserów, kawy i lodów.
Gorzką czekoladę należy przechowywać w suchym, chłodnym i zacienionym miejscu, najlepiej w temperaturze od 12°C do 20°C, z dala od silnych zapachów, które może absorbować. Opakowanie powinno być szczelne lub ponownie zamykane po każdym otwarciu, aby zapobiec krystalizacji tłuszczu kakaowego na powierzchni (tzw. kwitnienie tłuszczowe). Nie zaleca się przechowywania w lodówce, z wyjątkiem gorących okresów roku, ze względu na ryzyko kondensacji wilgoci. Możliwe jest krótkoterminowe mrożenie (do 3 miesięcy), jednak wymaga ono szczelnego opakowania i stopniowego rozmrażania w lodówce, aby nie uszkodzić tekstury oraz uniknąć matowienia powierzchni.
