Dania z nabiałem

Mleko krowie to płyn wydzielany przez gruczoły mlekowe krów, powszechnie stosowany jako surowiec i napój spożywczy w wielu kuchniach świata. Występuje w różnych formach – surowej, pasteryzowanej, UHT oraz o zróżnicowanej zawartości tłuszczu. Inne określenia spotykane w literaturze kulinarnej to: mleko spożywcze, mleko pasteryzowane, mleko pełne. Mleko jest najczęściej wykorzystywane do przygotowywania produktów mlecznych, takich jak sery, jogurty, kefiry czy śmietany.

Nabiał – składniki odżywcze

dane dotyczą: mleka krowiego pełnotłustego, w 100 g produktu
wartości:
  • Energia: 62 kcal
  • Białko: 3,33 g
  • Tłuszcz ogółem: 3,33 g
  • — kwasy tłuszczowe nasycone: 2,08 g
  • — kwasy tłuszczowe trans: 0 g
  • Cholesterol: 15 mg
  • Węglowodany (w tym cukry): 4,58 g
  • Błonnik: 0 g
  • Sód: 46 mg
  • Wapń: 104 mg
  • Żelazo: 0 mg
  • Witamina D (D2 + D3): 42 IU
  • Witamina A: 125 IU
  • Witamina C: 0,5 mg

Nabiał – historia i pochodzenie

Mleko krowie było spożywane przez ludzi już w epoce neolitu, kiedy rozpoczął się proces udomowienia bydła. Początkowo mleko było przetwarzane lokalnie i spożywane głównie w formie fermentowanej, co ułatwiało jego przechowywanie. Z czasem stało się surowcem dla przemysłu mleczarskiego; przełomem była XIX-wieczna pasteryzacja opracowana przez Louisa Pasteura. Obecnie mleko krowie stanowi podstawę wielu kuchni, zwłaszcza europejskich, północnoamerykańskich i indyjskich.

Nabiał – odmiany

  • mleko pełnotłuste (około 3,2–3,5% tłuszczu)
  • mleko półtłuste (około 1,5–1,8% tłuszczu)
  • mleko odtłuszczone (poniżej 0,5% tłuszczu)
  • mleko świeże (krótkoterminowe, pasteryzowane)
  • mleko UHT (utrwalone wysoką temperaturą, długoterminowe)
  • mleko fermentowane (kefir, maślanka – tylko jeśli opis obejmuje czyste mleko surowe lub pasteryzowane; pomijamy fermentowane jako oddzielne składniki)

Rodzaje nabiału

  • mleko świeże
  • mleko pasteryzowane
  • mleko UHT
  • mleko w proszku
  • mleko skondensowane niesłodzone
  • mleko skondensowane słodzone
  • mleko mrożone (rzadko spotykane w sprzedaży detalicznej; raczej stosowane w przemyśle)

Nabiał – zamienniki

  • Napój sojowy niesłodzony – dobry zamiennik w daniach słodkich i pikantnych; stosować w proporcjach 1:1, ma bardziej neutralny smak.
  • Napój migdałowy – delikatnie orzechowy smak; nadaje się do deserów i koktajli, może wymagać korekty słodkości.
  • Napój owsiany – gęstszy od mleka, lekko słodkawy; najlepiej sprawdza się do wypieków i musli.
  • Napój kokosowy (nie mylić z mleczkiem kokosowym) – wyraźny smak kokosa; odpowiedni do kuchni azjatyckiej i deserów, stosować zazwyczaj w proporcji 1:1.
  • Woda z niewielką ilością śmietanki lub masła – techniczny zamiennik w niektórych przepisach do gotowania; zmienia właściwości tłuszczowe.

Co zrobić z nabiału?

Mleko krowie jest powszechnie wykorzystywane w kuchni europejskiej, północnoamerykańskiej, indyjskiej oraz Bliskiego Wschodu. Służy do przygotowywania sosów (np. beszamelowego), zup (kremowych), koktajli, ciast oraz naleśników. Jest także bazą do produkcji lodów, budyniów i galaretek mlecznych. W kuchni indyjskiej wykorzystywane jest do wytwarzania paneeru oraz napojów typu lassi. W kuchni francuskiej mleko odgrywa istotną rolę w produkcji klasycznych kremów i ciast.

Jak przechowywać nabiał?

Mleko krowie należy przechowywać w lodówce, w temperaturze 0–5°C, najlepiej w oryginalnym, szczelnym opakowaniu. Termin przydatności zależy od rodzaju obróbki: świeże mleko pasteryzowane należy spożyć w ciągu kilku dni po otwarciu, UHT zachowuje trwałość nawet przez kilka tygodni (przed otwarciem). Mleko można zamrażać, choć po rozmrożeniu może się rozwarstwiać – najlepiej wykorzystać je do gotowania lub pieczenia, a nie do picia.

Polecane przepisy