Soda oczyszczona, znana również jako wodorowęglan sodu, bicarbonate of soda lub baking soda, to biały, drobnoziarnisty proszek o łagodnie zasadowym pH, szeroko stosowany w gastronomii, zwłaszcza podczas pieczenia. Odpowiada głównie za spulchnianie ciasta poprzez reakcję chemiczną z kwaśnymi składnikami. Substancja ta znajduje również zastosowanie w kuchni azjatyckiej do zmiękczania mięsa oraz w procesach kulinarnych wymagających regulacji pH. Ze względu na swoje właściwości działa najlepiej w obecności składników kwaśnych (np. maślanki, soku cytrynowego, octu).
Soda oczyszczona, znana chemicznie jako wodorowęglan sodu, została po raz pierwszy zsyntetyzowana komercyjnie w połowie XIX wieku, jednak jej zastosowania wywodzą się z wcześniejszych eksperymentów chemicznych z solami zasadowymi. W 1846 roku bracia Austin i John Dwight uruchomili pierwszą w USA fabrykę produkującą sodę oczyszczoną w stanie Nowy Jork. Współcześnie jej zastosowanie rozwinęło się zarówno w przemyśle spożywczym, jak i poza nim. Naturalnie występuje również w formie minerału o nazwie naholit, pozyskiwanego głównie w Stanach Zjednoczonych i Chinach.
Soda oczyszczona ma szerokie zastosowanie, zwłaszcza w wypiekach – jest używana do produkcji ciast, babeczek, naleśników, pierników, ciastek i chleba sodowego, często spotykanego w kuchni irlandzkiej. W kuchniach azjatyckich stosuje się ją do zmiękczania mięsa i uzyskania sprężystej konsystencji makaronów (np. ramen). Dodawana jest również do gotowania warzyw strączkowych w celu skrócenia czasu ich przygotowania. Może być używana do neutralizacji kwasowości, np. w sosach pomidorowych. W kuchni orientalnej oraz afroamerykańskiej bywa dodawana do ciemnych wypieków o intensywnym smaku (np. ciasto czekoladowe, red velvet).
Sodę oczyszczoną należy przechowywać w szczelnie zamkniętym opakowaniu, w suchym i chłodnym miejscu, z dala od źródeł wilgoci i zapachów, które łatwo absorbuje. Najlepiej przechowywać ją w słoiku szklanym lub hermetycznym pojemniku plastikowym. Nie należy jej zamrażać, gdyż nie wykazuje zwiększonej trwałości w niskich temperaturach. Zaleca się oznaczyć datę otwarcia opakowania i zużyć proszek w ciągu sześciu miesięcy dla zachowania optymalnych właściwości spulchniających.
