Czerstwy chleb, znany także jako podsuszony bochenek lub chleb nieświeży, to wypiek piekarniczy, który utracił część wilgotności, ale nie kwalifikuje się jeszcze jako zepsuty. Stanowi częsty składnik kulinarny w kuchni tradycyjnej wielu krajów, wykorzystywany jako surowiec wtórny w celu ograniczenia marnowania żywności. Proces czerstwienia dotyczy zarówno chleba pszennego, żytniego, mieszanego, jak i chlebów specjalnych. Mimo zmiany tekstury, czerstwy chleb pozostaje produktem jadalnym i znajduje szerokie zastosowanie w kulinariach jako baza do panierki, zagęstnik lub składnik farszów.
Czerstwy chleb to forma pieczywa, powstająca naturalnie w wyniku procesu retrogradacji skrobi – przemiany fizykochemicznej, w której skrobia po wypieku ponownie krystalizuje. Zjawisko to było znane już w starożytnym Egipcie i Mezopotamii, gdzie celowo suszono chleb, by przedłużyć jego trwałość. W Europie przez wieki czerstwy chleb stanowił codzienny element gospodarstwa domowego – wykorzystywano go do przygotowywania potraw zapiekanych, zup oraz jako wypełniacz. W tradycji chłopskiej był cennym surowcem kulinarnym i traktowano go jako pełnoprawny składnik dań, a nie jako odpad.
Czerstwy chleb stanowi podstawę wielu potraw w kuchniach europejskich i śródziemnomorskich. W kuchni włoskiej wykorzystywany jest do sałatek, takich jak panzanella, oraz zup typu ribollita. W kuchni niemieckiej i austriackiej służy do przygotowania knedli chlebowych (Semmelknödel), a w kuchni polskiej stanowi składnik farszów, kotletów wegetariańskich czy zapiekanek. Powszechnie wykorzystywany w domowych i restauracyjnych recepturach jako sposób na ograniczenie marnowania żywności, pełni również funkcję nośnika smaku. Nadaje się także do przyrządzania grzanek, puddingów chlebowych oraz jako dodatek do zup kremów.
Czerstwy chleb należy przechowywać w suchym i przewiewnym miejscu – najlepiej w papierowej torbie lub lnianym worku – aby zapobiec zawilgoceniu. W celu dłuższego przechowywania można go zamrozić w całości lub w postaci pokrojonych kromek; przed zamrożeniem warto umieścić go w szczelnym opakowaniu foliowym. Nie zaleca się przechowywania czerstwego chleba w lodówce, ponieważ przyspiesza to jego wysychanie i pogarsza strukturę. Rozmrożony chleb można od razu wykorzystać do gotowania lub krótko podpiec w piekarniku w celu odświeżenia tekstury.
