Proszek do pieczenia pojawia się w niemal wszystkich przepisach na domowe wypieki. Bez tego niepozornego składnika ciasto nie wyrośnie. Niestety, na co dzień większość osób w ogóle nie myśli o tym dodatku, nie jest więc specjalnie zaskakujące, że gdy pojawia się potrzeba jego użycia, nagle okazuje się, że proszku akurat zabrakło. Na szczęście istnieją sprawdzone zamienniki, które także nadadzą ciastu pulchną strukturę i sprawią, że pięknie wyrośnie. Czym zastąpić proszek do pieczenia? Sprawdźcie.

Pięknie wyrośnięte ciasto, domowy chleb, puszyste placuszki, pulchne naleśniki, kruche ciasteczka – domowym wypiekom i mącznym pysznościom naprawdę trudno się oprzeć. Wszystkie powstają według innej receptury, ale w każdej pojawia się przynajmniej kilka wspólnych mianowników. Jednym z najważniejszych jest proszek do pieczenia. To prawda, bez tego białego pudru trudno wyobrazić sobie jakikolwiek wypiek. Trzeba jednak podkreślić, że wbrew pozorom, puszystą strukturę ciasta można uzyskać nawet bez proszku do pieczenia. Wystarczy sięgnąć po substytut, który zadziała tak samo.   

Jak działa proszek do pieczenia?

Proszek do pieczenia to po prostu środek spulchniający, którego zadaniem jest wspomaganie wzrostu wypieków. Jego podstawowym składnikiem jest wodorowęglan sodu, czyli nic innego, jak soda oczyszczona. W składzie proszku do pieczenia pojawia się też kwasek cytrynowy (niektórzy producenci stosują kwas winowy lub adypinowy) i substancja wypełniająca i zapobiegająca zbrylaniu, najczęściej skrobia.

Jak to możliwe, że prosta mieszanina trzech związków chemicznych wspomaga wzrost wypieków i w istotny sposób wpływa na ich strukturę? To naprawdę proste. Zasadowy wodorowęglan sodu łączy się z kwasem w środowisku wodnym. Pod wpływem działania wysokiej temperatury, obie substancje zaczynają rozkładać się. Produktem tego procesu jest gaz, a konkretnie – dwutlenek węgla. Proszek do pieczenia uzyskuje pełną aktywność w temperaturze 60 stopni Celsjusza. Po przekroczeniu tego progu, reakcja zachodzi przez cały czas trwania pieczenia. Dzięki temu ciasto wyrasta w sposób równomierny.

Najlepsze zamienniki proszku do pieczenia

Co zamiast proszku do pieczenia okaże się właściwym wyborem? Uważni czytelnicy z całą pewnością znają już odpowiedź na to pytanie. Trzeba jednak podkreślić, że ten popularny dodatek nie ma wyłącznie jednego zamiennika. Idziemy o zakład, że większość z was ma aktualnie w swojej kuchni przynajmniej jeden produkt, którym bez problemu można zastąpić proszek do pieczenia. Nie musicie więc w pośpiechu szukać otwartego sklepu, gdy zabraknie wam proszku.

Po substytut warto sięgnąć też w jeszcze jednym przypadku – gdy przechowywany od dawna proszek do pieczenia straci swoje właściwości. Nie można bowiem zapomnieć, że o ile szczelnie zamknięty może być leżeć w szufladzie lub szafce przez długi czas, to pod wpływem kontaktu z wilgocią staje się niezdatny do użytku – dodany do ciasta, nie doprowadzi do jego spulchnienia. 

Soda oczyszczona

Zaczynamy od najbardziej oczywistego substytutu. Skoro substancją aktywną w proszku do pieczenia jest soda oczyszczona, nie jest specjalnie zaskakujące, że właśnie ta sypka substancja stanowi dla niego najlepszy zamiennik. Soda zadziała dokładnie tak samo, jak proszek, ale musicie pamiętać o spełnieniu trzech warunków.

  1. Po pierwsze, do ciasta musicie dodać „zakwaszacz”, który spełni rolę aktywatora sody. Dobrze sprawdzi się kefir, maślanka, śmietana, sok z cytryny (lub innych cytrusów) i ocet.
  2. Po drugie, musicie pilnować proporcji składników. Nie można dodać sodę w takiej samej ilości, w jakiej dodaje się proszek do pieczenia. Jedna łyżeczka sody odpowiada trzem łyżeczkom proszku, musicie o tym pamiętać.
  3. Po trzecie ważne są też proporcje substancji kwaśnej do sody. Składnika kwaśnego powinno być więcej, bo nieprzerobiona soda zepsuje smak wypieku. 

Amoniak

Amoniak dodany do ciasta nada mu porowatą strukturę i chrupką konsystencję. To sprawia, że świetnie sprawdza się w roli składnika spulchniającego kruche ciasteczka i wszelkie wypieki dojrzewające, jak choćby tradycyjny piernik. Obawiacie się, że nieprzyjemny zapach tej substancji odbierze wam cały apetyt? Zupełnie niepotrzebnie, bo cała wyrazista woń amoniaku ulotni się w trakcie pieczenia. 

Alkohol

Kolejny sprawdzony zamiennik proszku do pieczenia to alkohol. Niewielka ilość spirytusu spulchni ciasto i sprawi, że wypiek wyrośnie. Nie trzeba koniecznie sięgać po prawie czysty alkohol etylowy, bo tak samo dobrze sprawdzi się koniak, whisky, rum i inne mocne trunki, które przy okazji wprowadzą do wypieku ciekawą nutę smakową. Jednej łyżeczce proszku do pieczenia odpowiadają trzy łyżeczki alkoholu.

Woda gazowana

Wcześniej wspomnieliśmy, że puszysta struktura wypieków jest zasługą dwutlenku węgla, który uwalnia się w procesie rozkładu wodorowęglanu sodu. Warto wiedzieć, że gaz można wprowadzić do ciasta także w inny sposób, np. dolewając odrobinę wody gazowanej. Taki dodatek nie sprawi, że z piekarnika wyjmiecie puszyste, pięknie wyrośnięte ciasto, więc nie w każdym przypadku może zastąpić proszek do pieczenia. Woda gazowana najlepiej sprawdzi się jako dodatek do „płaskich” wypieków (jak choćby ciasteczka) i do dań mącznych smażonych na patelni. Dodana do ciasta, napowietrzy je i nada mu odpowiednią strukturę.

Uwaga, jeżeli w przepisie pojawiają się składniki płynne, jak choćby mleko, a zamierzacie zastąpić proszek do pieczenia wodą gazowaną, objętość innych płynów należy pomniejszyć o objętość dodanej wody.

Domowy proszek do pieczenia

Na koniec warto wspomnieć, że proszek do pieczenia z łatwością przygotujecie samodzielnie. Potrzebne wam będą tylko trzy składniki:

  • soda oczyszczona (czyli substancja aktywna),
  • kwasek cytrynowy (czyli aktywator sody),
  • mąka (czyli nośnik).

Doskonale sprawdzi się mąka pszenna lub ziemniaczana, ale ryżowa też będzie bardzo dobrym wyborem. Zamiast kwasku cytrynowego można wybrać kamień winny, czyli winian potasu. Jeżeli macie pod ręką wszystkie niezbędne składniki, przygotowanie domowego proszku do pieczenia zajmie wam dosłownie kilka chwil.