Rzepa (Brassica rapa subsp. rapa), znana także jako brukiew biała, należy do najstarszych warzyw uprawnych w Europie i Azji. Charakteryzuje się kulistym lub lekko spłaszczonym korzeniem o kremowej skórce, niekiedy z fioletowym zabarwieniem w górnej części. Miąższ rzepy jest jasny – biały lub żółtawy, jędrny i o delikatnie słodko-pikantnym smaku. Rzepa jest wykorzystywana jako składnik dań gotowanych, duszonych, pieczonych, a także jako warzywo paszowe.
Rzepa – składniki odżywcze
100 g surowej rzepy
- Energia: 29 kcal
- Białko: 2,35 g
- Całkowita zawartość tłuszczu: 0,59 g
- Kwasy tłuszczowe nasycone: 0 g
- Kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Cholesterol: 0 mg
- Błonnik pokarmowy: 3,5 g
- Węglowodany (netto): 7,06 g
- Cukry ogółem: 1,18 g
- Sód (Na): 41 mg
- Potas (K): 294 mg
- Wapń (Ca): 191 mg
- Żelazo (Fe): 1,06 mg
- Witamina C (kwas askorbinowy): 63,5 mg
- Witamina A (ekwiwalent retinolu): 21 176 471 IU
- Witamina D (D2 + D3): 0 IU
Rzepa – historia i pochodzenie
Rzepa wywodzi się z obszarów śródziemnomorskich oraz zachodniej Azji. Była uprawiana już w starożytności – znano ją w cywilizacjach rzymskiej i greckiej, gdzie stanowiła pożywienie zarówno ludzi z niższych warstw społecznych, jak i żołnierzy. W średniowieczu była powszechnym składnikiem kuchni europejskiej – do czasu upowszechnienia się ziemniaków. Obecnie nadal jest szeroko wykorzystywana w kuchni tradycyjnej wielu krajów, zwłaszcza Europy Środkowo-Wschodniej i Azji.
Rzepa – odmiany
- ‘Golden Ball’ – odmiana o żółtym, słodkim miąższu, często wykorzystywana do duszenia i gotowania.
- ‘Purple Top White Globe’ – klasyczna odmiana z białym miąższem i fioletowo-białą skórką, popularna w kuchni europejskiej.
- ‘Tokyo Cross’ – japońska odmiana o delikatnym smaku i krótkim okresie wegetacji, odpowiednia do spożycia na surowo.
- ‘Snowball’ – biała, okrągła odmiana o łagodnym, lekko słodkim miąższu.
- ‘Green Globe’ – odmiana o jasnozielonej skórce i łagodnym smaku, wykorzystywana głównie w kuchni azjatyckiej.
Rzepa – rodzaje
- Świeża (surowa) – dostępna w postaci całych bulw z liśćmi lub bez; przeznaczona do gotowania lub spożycia na surowo.
- Kiszone kawałki – stosowane w kuchni bliskowschodniej oraz jako składnik fermentowanych przystawek.
- Mrożona – rzadziej spotykana; wykorzystywana głównie w przemyśle gastronomicznym.
- Gotowana (sprzedawana w słoikach lub puszkach) – forma warzywa gotowego do spożycia po podgrzaniu.
- Liście rzepy (tzw. „turnip greens”) – oddzielny składnik kulinarny, charakterystyczny dla kuchni południowoamerykańskiej.
Rzepa – zamienniki
- Kalarepa – ma podobną strukturę i łagodny smak; sprawdza się w daniach gotowanych i surowych. Nie wymaga zmiany proporcji.
- Rzodkiew biała (np. daikon) – ostrzejsza od rzepy, ale o podobnej konsystencji; nadaje się do gotowania i marynowania. Może wymagać skrócenia czasu obróbki termicznej.
- Ziemniaki – w daniach gotowanych mogą zastąpić rzepę objętościowo, choć mają wyższy indeks glikemiczny; mogą wymagać dostosowania przypraw i struktury dania.
- Pasternak – delikatnie słodszy i bardziej skrobiowy; szczególnie polecany do zup i pieczenia. Należy uwzględnić dłuższy czas gotowania.
Co zrobić z rzepy?
Rzepa znajduje szerokie zastosowanie w kuchniach europejskich, w tym polskiej, niemieckiej i skandynawskiej – jako składnik zup, gulaszów, dań jednogarnkowych i purée. W kuchni japońskiej i koreańskiej wykorzystywana jest w postaci surowej, marynowanej lub fermentowanej. Może być pieczona razem z innymi warzywami korzeniowymi albo używana jako baza smakowa w daniach wegańskich. Liście rzepy stosuje się oddzielnie – smażone z czosnkiem albo gotowane w stylu południowoamerykańskim. Ze względu na swoją strukturę i łagodny smak dobrze komponuje się z przyprawami korzennymi, ziemniakami, soczewicą i mięsem.
Jak przechowywać rzepę?
Świeżą rzepę najlepiej przechowywać w lodówce, w dolnej szufladzie na warzywa – może wytrzymać do dwóch tygodni, jeśli wcześniej usunie się liście. Przed umieszczeniem w chłodni nie należy jej myć, aby nie przyspieszyć procesu psucia. Można ją pokroić w plastry i zamrozić po krótkim blanszowaniu – w tej formie nadaje się do zup i potraw gotowanych. Kiszoną rzepę przechowuje się w lodówce po otwarciu opakowania. Liście rzepy, jeśli nie są przeznaczone do szybkiego spożycia, warto zużyć w ciągu kilku dni lub zamrozić po sparzeniu.
