Olej lniany, znany także jako olej z siemienia lnianego, to tłuszcz roślinny pozyskiwany w procesie tłoczenia nasion lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum). Charakteryzuje się jasnozłotą barwą, intensywnym, orzechowym aromatem i specyficznym, lekko gorzkim posmakiem. Stosowany jest wyłącznie na zimno ze względu na niską temperaturę dymienia oraz dużą podatność na utlenianie. W kuchni ceniony jest za swoje właściwości smakowe, wpisujące się w tradycję wielu kuchni europejskich, szczególnie wschodnioeuropejskiej.
Olej lniany ma wielowiekową historię, sięgającą czasów starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu, Egiptu oraz regionów śródziemnomorskich. Len, z którego pozyskuje się olej, był jedną z najstarszych roślin uprawnych znanych człowiekowi – zarówno jako surowiec włókienniczy, jak i spożywczy. W Europie Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza na terenie Polski, Litwy i Niemiec, tłoczony na zimno olej lniany przez długi czas stanowił podstawowy tłuszcz kulinarny, wykorzystywany szczególnie w kuchni postnej i wiejskiej. Tradycja spożywania surowego oleju lnianego znajduje odzwierciedlenie m.in. w daniach z ziemniakami, twarogiem czy kaszami.
Olej lniany szczególnie często wykorzystywany jest w kuchni środkowo- i wschodnioeuropejskiej, zwłaszcza w połączeniu z produktami mlecznymi oraz ziemniakami. Dodaje się go do sałatek, zup podawanych na zimno, past warzywnych oraz potraw na bazie kasz. W Polsce popularne jest połączenie oleju lnianego z białym twarogiem (np. twaróg ze szczypiorkiem i olejem lnianym), natomiast na Litwie i Białorusi często wykorzystuje się go do polewania gotowanych ziemniaków. W kuchni współczesnej stosuje się go także jako składnik dressingów do sałatek – często w połączeniu z octem jabłkowym lub musztardą. Ze względu na ograniczoną odporność na wysoką temperaturę, nie należy go używać do smażenia ani pieczenia.
Olej lniany należy przechowywać w warunkach chłodniczych – najlepiej w lodówce, w szczelnie zamkniętej, ciemnej butelce, chroniącej przed światłem. Po otwarciu zaleca się jego zużycie w ciągu kilku tygodni. Ze względu na wysoką podatność na procesy utleniania, nie należy wystawiać oleju lnianego na działanie wysokiej temperatury ani trzymać go w pobliżu źródeł światła. Zamrażanie nie jest zalecane, ponieważ może wpłynąć na zmianę struktury i smaku oleju, a po rozmrożeniu może dojść do jego szybszego jełczenia. Na etykiecie powinny być podane zarówno termin przydatności do spożycia, jak i zalecane warunki przechowywania.
