Dania z ziemniaków stanowią integralną część kuchni polskiej i trudno na dłuższą metę wyobrazić sobie tradycyjne posiłki bez ich obecności. Mimo to ta popularna bulwa obecna jest na rodzimych stołach dopiero od końca XIX wieku. Co prawda jako roślina ziemniak pojawił się za czasów Jana III Sobieskiego, ten jednak ofiarował go Marysieńce jako ozdobę ogrodu. Dania z gotowanych ziemniaków lub przygotowane w inny sposób mają w polskich kulinariach tak mocną pozycję, że warzywo to doczekało się nawet swojego pomnika. Odsłonięto go - oczywiście - w Poznaniu i ochrzczono mianem "Poznańskiej Pyry".
Szybkie danie z ziemniaków to pomysł na smaczny i zdrowy obiad, a mimo to wartość odżywcza tego warzywa nie jest doceniana tak, jak na to zasługuje.
Ziemniaki są lekkostrawne i dobrze przyswajalne. Praktycznie nie zawierają tłuszczu i dostarczają niewielu kalorii (około 77 kcal w 100 gramach). Skąd wzięła się zatem opinia, że tuczą? Winowajcą jest najczęściej sposób obróbki oraz dodatki. Dania z ziemniaków gotowanych często wzbogacane są zawiesistymi i tłustymi sosami, kalorycznym mięsem i białą mąką, czego przykładem mogą być pyzy. Często także zamiast gotować i piec smażymy ziemniaki w głębokim tłuszczu, co nie działa na ich korzyść pod względem dietetycznym.
Warto wiedzieć, że ziemniaki są dobrym źródłem potasu i magnezu. Dostarczają również niemal wszystkich witamin: przede wszystkim C, A oraz witamin z grupy B, a także błonnika. Stanowią źródło energii dostarczanej przez skrobię, stanowiącą nawet 1/4 ich składu. Stare ziemniaki są bardziej kaloryczne niż młode i znajduje się w nich mniej witaminy C, rekompensują to jednak wyższymi dawkami minerałów i witamin z grupy B. Najwięcej wartości znajduje się pod skórką, dlatego poleca się cienko obierać kartofle lub serwować gotowane i zapiekane ziemniaki "w mundurkach". Ponieważ większość witamin rozpuszczalnych jest w wodzie, warto ograniczyć ilość płynu przy gotowaniu.
Przepisy na dania z ziemniaków to ogromne bogactwo smaków bardzo zróżnicowane regionalnie. Mówiąc o nich, zacząć trzeba od pomysłów wielkopolskich, bo to ten region uważany jest za królestwo popularnej pyry. Stąd wywodzi się bodaj najsłynniejsze danie jednogarnkowe z ziemniakami, czyli eintopf. Poznaniacy serwują także gzik, czyli kartofle z twarogiem i dodatkami oraz wiele rodzajów klusek, w tym szagówki, czy placki ziemniaczane. Kluski w ogromnej rozmaitości znajdziemy także na Śląsku.
Z kartoflami związana jest również kuchnia kresowa. Potrawy, o których nie można nie wspomnieć w tym kontekście to babka ziemniaczana, kołduny, kartacze, kulebiak oraz znane w całej Polsce i lubiane przez dzieci kopytka. Nieformalną królową jest kiszka ziemniaczana powstała z połączenia ziemniaków, cebuli, kiełbasy i przypraw zapieczonych w jelicie wieprzowym.
W pozostałych kuchniach regionalnych ziemniak także jest silnie obecny, nie tylko jako dodatek do mięsa i surówki. Dania jednogarnkowe z ziemniakami to domena kuchni kaszubskiej oraz kujawskiej. Ponadregionalne są placki ziemniaczane, różnego rodzaju zapiekanki, jak choćby przygotowywane w piekarniku danie jednogarnkowe z kurczakiem i ziemniakami czy pierogi ruskie, których farsz bez kartofla nie ma racji bytu.
Nie tylko w kuchni polskiej ziemniak jest ceniony. Jego moc odkryli również Niemcy, u których zjemy eintopf i szpecle. Dużą popularnością cieszy się podawane w formie zapiekanki danie z kapusty kiszonej i ziemniaków. W Holandii serwuje się ziemniaki gotowane i tłuczone lub smażone w formie talarków albo frytek. Przykładem tradycyjnej potrawy może być stamppot, czyli ugotowane i utłuczone z warzywami kartofle.
Szukając kulinarnych inspiracji, natrafimy na niejeden przepis na dania z ziemniaków. Możliwości są bardzo szerokie. Przygotować możemy banalne dania z ziemniaków i jajek typu tortilla, które z powodzeniem zaserwować można na pożywne, weekendowe śniadanie. Na obiad czy kolację sprawdzi się danie z kiełbasą i ziemniakami w formie zapiekanki lub szybkie dania z ziemniaków z piekarnika. Warto także pokusić się o niecodzienne wersje popularnej bulwy, jak choćby bataty faszerowane botwinką i sałatką czy zapiekane ziemniaki z serem pleśniowym, które sprawdzą się nawet na eleganckim przyjęciu.
